DeFi İngilizce ‘decentralized’ ve ‘finance’ kelimelerinin ilk iki harfiyle oluşturulan bir kelimedir. Türkçede ‘merkeziyetsiz finans’ olarak karşılık bulur.
DeFi, finans sektöründe yer alan merkezi otoriteleri en aza indirgemek üzere oluşturulmuş bir sistemdir. Birinden borç alma veya birine borç verme gibi işlemler herkese açık, güvenli bir ortamda gerçekleştirilebildiği gibi; size ait olan bir varlığı token’a dönüştürmek veya dünyanın her yerine hızlı bir şekilde transferini gerçekleştirebilmek de DeFi ile mümkün olur. DeFi token’ları merkeziyetsiz finans ekosisteminde kullanılan, finansal işlemleri desteklemek veya çeşitli hizmetlere erişim sağlamak için tasarlanmış dijital varlıklardır. Bu token’lar, kullanıcıların borç verme, borç alma, ticaret veya likidite sağlama gibi işlemleri gerçekleştirmelerine olanak tanır. Aracı ihtiyacı olmadan borç alma ve borç verme işlemleri DeFi teknolojisi ile kolay bir hale gelir. Finansal hareketleri otomatikleştiren bu sistem, akıllı sözleşmelerin kullanıldığı blokzincir teknolojisi ile çalışır. Herkese açık olan blokzincirlerde, eşler arası finansal işlemler gerçekleştirilir. Blokzinciri teknolojileri, şeffaf bilgi paylaşımı noktasında işletmelere kolaylık sunar.
DeFi, blokzincir teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilen, açık kaynaklı finansal bir ekosistem olarak da tanımlanır. Teknolojinin en önemli özelliği, süreç içerisinde hiçbir merkezi yapıya yer vermiyor olmasıdır.
DeFi projeleri nedir ve nasıl çalışır?
Kripto para, NFT ve token’larla ilgilenenler tarafından merak edilen bir diğer soru da DeFi kullanımı ile alakalıdır. Bu sistem, blokzincirleri üzerine kuruludur. P2P sisteminden yararlanarak çalışır. P2P, ‘peer to peer’ teriminin kısaltmasıdır. Eşler arası anlamına gelen bu sistem, merkeziyetsiz bir finansal ağ oluşturmak üzerine kurulu. Eşler arası finansal işlemleri gerçekleştirmek için kripto paralar kullanılır.
En bilinen ve büyük DeFi coin’leri arasında yer alan Tether Amerikan Dolarına 1’e 1 oranında endekslenir. Tether coin gibi kripto paralar, merkeziyetsiz olan cüzdanlarda depolanır ve eşler arası finansal işlemlerin tamamlanmasını sağlar. DeFi sistemlerinin merkeziyetsiz blokzincirleri üzerinden harekete geçmesi, eşler arası finansal işlemlerin tamamlanmasında smart contract adı verilen kod parçacıkları aktif rol oynar. Özel olarak geliştirilen bu kodlar, finansal işlemlerin otomatik olarak yürütülmesini sağlar. Paraların yürütülme işlemi, smart contract ile gerçekleştirilir ve yürütmenin tamamlanması için kod koşullarının yerine getirilmesi gerekir.
Finansal işlemlerde kullanılan DeFi token ya da DeFi coin olarak adlandırılan çeşitli kripto para birimleri sıralanabilir. UniSwap, SushiSwap, NEAR Protocol, Cardano ve Aave coin ve token’lar arasında öne çıkan isimler olarak sıralanır. DeFi projeleri piyasa değerine oranla hızlı bir şekilde büyüyen ve gelişim gösteren coin ve token’lardır. Chainlink de akıllı sözleşmeleri verilerle buluşturmayı hedefleyen, merkeziyetsiz bir ağ olarak karşınıza çıkar.
DeFi neden oluşturuldu?
Açık kaynaklı bir blokzinciri üzerinde çalışan kripto paralar, UniSwap gibi merkeziyetsiz bir sisteme işaret eder. Geleneksel finans sisteminde mevcut olan güvenlik zafiyetlerini ortadan kaldırmak, bu sistemin kuruluş amacıdır. Güvenilirlik ve doğruluk, merkezi otorite yerine sistemdeki kullanıcılar tarafından kontrol edilir.
Merkeziyetsiz finans sistemi, ortak bir otoriteye ihtiyaç duymadan bağımsız bir şekilde işlemlerin kolaylıkla ve hızlı olacak şekilde gerçekleştirilmesine imkan sunar.
DeFi cüzdanından para çekme ve para aktarımı gibi işlemler kısa süre içerisinde gerçekleşir.
Sistem, güvenilirlik, gizlilik ve erişilebilirlik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla tasarlanmıştır. Verilerin güvenli ve verimli bir şekilde paylaşılmasına olan gereksinim, bu teknolojilerin geliştirilmesindeki temel etkenlerden biridir.
Merkeziyetsiz finansın farkı nedir?
DeFi’ı, geleneksel finans sisteminden ayıran en önemli özellik, merkeziyetsizliğidir. Geleneksel finans sisteminde varlıklar, banka gibi kurum veya kuruluşlarda tutulur. Ancak DeFi sisteminde varlıkları saklamak için kişisel cüzdanlar bulunur.
DeFi sisteminin herkese açık olması, hata payını en aza indirger. Çünkü yapılan işlemler, herkes tarafından görülüp onaylanır. Merkezi olan sistemlerde her işlemin ve bilginin toplandığı bir alan vardır ve merkeze yapılan saldırı ile tamamı yok olabilir.
Merkeziyetsiz sistemlerde var olan işlemler ve bilgiler birden fazla alanda bulunur ve birden fazla kişinin onayından geçer. Bu nedenle varlıkların, transferlerin ya da bilgilerin ortadan kaybolma riski daha düşük olur. Bu da DeFi’in, geleneksel bankacılık sistemine oranla daha güvenli bir yapıda olduğunu gösterir.
DeFi nerelerde kullanılır?
DeFi’ın kullanım alanlarında en çok stabil kripto para olarak DAI, merkeziyetsiz borç alma ve verme sistemi olarak AAVE veya MKR, merkeziyetsiz borsa sistemi olarak Uniswap gibi örnekler ilgi görür. Merkeziyetsiz sigortacılıktan, fon yönetimlerine kadar birçok alanda da örnekleri bulunur. DeFi platformları, geleneksel finans sistemlerinde sunulan finansal hizmetler ve sigorta gibi hizmetleri merkeziyetsiz bir şekilde kullanıcılarına sunar. Ancak hız ve maliyet, kullanılan blokzincir ağına ve ağın yoğunluğuna bağlı olarak değişebilir.
DeFi sistemlerinin avantajları nedir?
Gündelik hayatınızda kullandığınız platformlarda önceliğinizin güvenilirlik olması, finans sektöründe de kaçınılmaz değişimlere yol açabilir. DeFi sistemi, bu noktada hayatınıza girerek geleneksel finans sektörünün güvenilirlik açığını kapatmak ve yapılan işlemlerin herkesin kontrolüne açık, şeffaf bir şekilde ilerlemesini sağlamak üzerine oluşturulur. Merkeziyetsiz finansal sistemlere işaret eden bu terim beraberinde birçok avantajı getirir. Bu avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
- Bu teknolojinin önemli avantajlarından bir tanesi merkeziyetsiz olmasıdır. Kullanıcılar, herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan finansal varlıklarının kontrolünü sağlayabilir.
- İnternet bağlantısı olan herkes tarafından kullanılabilen, ulaşılabilir, şeffaf bir teknolojidir.
- Bu teknoloji bir aracıya ihtiyaç duymadığı için düşük maliyetli işlem fırsatı sunar.
- Banka hesabı olmayanların da kullanabileceği bir hizmet olduğundan dolayı finansal anlamda kapsayıcı bir özelliğe sahiptir.
- Stake, getiri çiftçiliği gibi yollar sayesinde yüksek getiri fırsatları elde edilmesini sağlar.
- Kriptografik algoritmalar ve blokzincir sayesinde gelişmiş güvenlik içeren bir sistemdir.
DeFi sistemlerinin dezavantajları nedir?
Bu teknolojiler, yenilikçi olduğu için kullanımında çeşitli zorluklar ve dezavantajlar bulunabilir. DeFi cüzdanı içerisinde yer alan token ve coin’lerle işlem yapmanın bazı dezavantajları şu şekilde sıralanabilir:
- Akıllı sözleşmelerde meydana gelebilecek çeşitli risk durumlarına ve saldırılara karşı savunmasız olabilir. Akıllı sözleşme hataları ve saldırılar fonları riske atabilir.
- Net bir şekilde düzenleyici bir çerçeve bulunmadığı için çeşitli yasal zorluklar ve belirsizliklerin meydana gelmesi olasıdır.
- Yeni başlayan kullanıcılar için sistem ilk bakışta biraz karmaşık görünebilir.
- Kripto para piyasalarındaki dalgalanmalar, yüksek volatilite, çeşitli finansal kayıpların meydana gelmesine sebep olabilir.
- Sistemin yoğun olarak kullanıldığı zamanlarda ağda tıkanıklık meydana gelebilir. Ölçeklendirilebilirlik sorunları sonucunda kullanım ücretlerinde artış olabilir.
- Merkeziyetsiz bir sistem olduğu için fonların kaybolması ve çalınması durumunda başvurulabilecek bir otorite olmayabilir.
- Stabil ve güçlü bir internet bağlantısı gerektirir. Bu durum teknolojiye bağlılık olarak da adlandırılır.
- Sistemi kullanabilmek için güçlü bir finansal okuryazarlık seviyesinde olmak gerekir.
- Likidite riskleri de bu sistemin dezavantajları arasında yer alır. Bazı durumlarda likiditeden muzdarip olunabilir ve bu durum yapılan finansal işlemleri etkileyebilir.
