Kripto para cüzdanı, Bitcoin ve Ethereum gibi kripto paraları saklamanıza, göndermenize ya da almanıza olanak tanıyan araçtır. Bir banka hesabı gibi düşünülebilir. Ancak banka hesabında doğrudan fiat (itibari) parayı saklarsınız. Kripto para cüzdanlarında ise teknik olarak kripto paraların kendisi saklanmaz.
Kripto varlıklarınız blokzincirde bulunur. Kripto cüzdanınız ise özel anahtarınızı (private key) saklar. Private key’ler dijital bir imza gibi düşünülebilir. Böylece blokzincirdeki varlıklarınız üzerinde kontrol sahibi olursunuz.
Kripto para cüzdanlarıyla ilgili temel terimler
Kripto para cüzdanlarını daha iyi anlayabilmek için bazı temel terimleri de bilmek gerekir.
- Private key (özel anahtar): Kripto paralarınızla işlem yapmanıza olanak tanıyan gizli dijital imza olarak bilinir.
- Public key (genel anahtar): Özel anahtarınıza bağlı kriptografik bir koddur. Kripto cüzdan adresinizi oluşturmak için kullanılır.
- Cüzdan adresi: Kripto para almak için paylaşabileceğiniz harf ve sayılardan oluşan bir dizidir. Bankalardaki hesap numaralarına benzetilebilir.
- Seed phrase (kurtarma cümlesi): 12 ya da 24 kelimeden oluşan kurtarma ifadesidir. Cüzdanınızın kaybolması durumunda geri yüklenmesini sağlar.
- Custodial cüzdan: Üçüncü bir taraf, özel anahtarlarınızı sizin için yönetir.
- Non-custodial cüzdan: Anahtarlarınızın ve kripto paralarınızın güvenliği üzerinde tam kontrole sahip olursunuz. Örneğin Paribu Self, bu süreci self custodial olarak adlandırır. Yani Paribu’nun güvenliğinden yararlanırken aynı zamanda varlıklarınızı tamamen kendiniz yönetebilirsiniz.
Kripto cüzdan türleri
Kripto para cüzdanları sıcak ve soğuk cüzdan olarak iki temel başlıkta toplanır. Bir cüzdanın soğuk ya da sıcak olmasını internete bağlı olup olmaması belirler. Sıcak cüzdanlar internete bağlıyken soğuk cüzdanların internet bağlantısı bulunmaz. Ayrıca sıcak cüzdanlar günlük işlemler gibi daha sık kullanımlar için tercih edilirken soğuk cüzdanlar uzun süreli saklamalar için daha çok kullanılabilir.
Her iki cüzdan tipinin de kendi içinde çeşitleri bulunur. Donanım cüzdanları ve paper cüzdanlar soğuk cüzdan çeşididir. Masaüstü, mobil ve web cüzdanları ise sıcak cüzdan türü olarak bilinir.
Donanım cüzdanları (hardware wallet)
Donanım cüzdanları, özel anahtarlarınızı çevrimdışı saklayan küçük bir fiziksel cihazdır. Bir USB gibi görünür. Kullanımı da aynı şekilde bilgisayara USB gibi takılarak gerçekleştirilir. Diğer cüzdan çeşitlerine göre daha pahalı bir seçenek olarak kullanıcı karşısına çıkar. Ancak internet bağlantısı olmadığı için daha güvenli olduğu düşünülür.
Diğer cüzdan türleriyle karşılaştırıldığında paper cüzdanlardan daha çok ama web ve masaüstü cüzdanlardan daha az kullanıcı dostu olduğu söylenir. Özellikle yeni başlayanlar için kullanımı zor olabilir.
Kağıt cüzdan (paper wallet)
Paper wallet, fiziksel olarak basılmış genellikle QR kod formunda olan bir cüzdandır. Bir kripto para adresinin genel ve özel anahtarlarının kağıt üzerinde saklanan hali olarak da düşünülebilir. 2016’dan sonra popülerliklerinde ciddi azalma görülmüştür. Bunun sebebi ise kağıtların çok kolay kaybolabilmesi ya da yırtılabilmesidir.
Masaüstü cüzdanlar (desktop wallet)
Masaüstü cüzdanlar, kişisel bilgisayarlara yüklenen yazılım uygulamalarıdır. Yani özel anahtarlarınız bilgisayarınızda depolanır. Böylece fonlarınız üzerinde kontrol sahibi olursunuz. Masaüstü cüzdanı kullanan kripto para sahiplerine antivirüs sistemi kullanmaları önerilir.
Mobil cüzdanlar
Mobil cüzdanlar masaüstü cüzdanlarının akıllı telefonlar için geliştirilmiş hali gibi düşünülebilir. Günlük işlemler için uygun bir kripto cüzdan türüdür. Ancak telefona bulaşabilecek herhangi bir virüse karşı da dikkatli olunması gerekir.
Web cüzdanları
Web cüzdanları, internet tarayıcıları üzerinden erişilebilen cüzdanlardır. Genellikle bir web sitesi ya da tarayıcı uzantısı olarak çalışırlar. Custodial ya da non-custodial olabilirler. Özellikle yeni başlayanların ve çok sık işlem gerçekleştirenlerin tercih ettiği bir cüzdan türüdür. Ancak güvenlik önlemlerinin yeterli olmasına dikkat edilmelidir.
Kripto para cüzdanları nasıl korunur?
Kripto para cüzdanlarınızı korumak için öncelikle özel anahtarınızı ve kurtarma ifadenizi kimseyle paylaşmamaya dikkat etmelisiniz. Cüzdan sağlayıcılarının da sizden özel anahtarlarınızı paylaşmanızı talep etmeyeceğini aklınızda tutmanız gerekir. Kurtarma ifadenizi bir kağıda yazıp güvenli bir yerde saklamanız önerilir. Çevrimiçi olarak saklamanız durumunda kurtarma ifadeniz çalınabilir.
Bilgisayarda ya da telefonunuzda kripto varlıklarınızı saklıyorsanız antivirüs sistemlerinin kurulu olduğundan emin olmalısınız. Bunun yanı sıra ekstra güvenlik önlemleri de alabilirsiniz. Örneğin iki faktörlü kimlik doğrulamanın (2FA) aktif olması önemlidir. Belirtilen bu önlemler dışında cüzdan sağlayıcınızın önerdiği diğer güvenlik önlemlerini de sağlamanız kripto paralarınızı korumanıza yardımcı olabilir.
Kripto para cüzdanı nasıl oluşturulur?
Bir kripto para cüzdanı oluşturmak için öncelikle hangi cüzdan türünü seçeceğinize karar vermelisiniz. Kurulumu en kolay olan cüzdan türü mobil ve masaüstü cüzdanlardır. Yeni başlayanlar için de kullanımı oldukça basittir. Kararınızı verdikten sonra seçtiğiniz cüzdan sağlayıcısının resmi web sitesini ziyaret etmeniz gerekir.
Uygulamayı ya da uzantıyı indirdikten sonra yeni cüzdan oluştur seçeneğini göreceksiniz. Bu seçenek hemen hemen her cüzdan sağlayıcısında aynı şekilde karşınıza çıkacaktır. İlgili butona tıkladıktan sonra sizin için bir özel ve genel anahtar üretilir. Kurtarma ifadesini de bu adımda alabilirsiniz. Bu ifadeyi bir kenara yazıp güvenli bir şekilde saklamanız önerilir. Daha sonra cüzdan adresinizi kullanarak kripto alıp göndermeye başlayabilirsiniz.
Kripto cüzdan adresi sorgulama nasıl yapılır?
Tüm blokzincirler genel defterler olduğu için kripto cüzdan adresi sorgulayarak zincir üzerindeki faaliyetlere erişim sağlanabilir. Bu noktada her blokzincirin kendi explorer’ı vardır. Örneğin Bitcoin cüzdanları için blockchain explorer kullanılırken Ethereum için etherscan tercih edilir. Burada yapmanız gereken tek şey cüzdanın genel anahtarını web sitesinin arama kısmına yapıştırmaktır. Böylece yapılan işlemlerin hepsini ve bu işlemlere ait daha fazla detayı görüntüleyebilirsiniz.
Kullanıcıların cüzdan adreslerini sorgulama sebepleri arasında şunlar bulunur:
- Cüzdan bakiyesini kontrol etme
- İşlemleri takip etme
- Kripto paraların ve akıllı sözleşmelerin detaylarını inceleme
- Saniyede gerçekleştirilen işlem sayısı gibi istatistiksel verilere erişme
- Balina hareketlerini izleme
