Initial Coin Offering (ICO), türkçesiyle İlk Kripto Varlık Arzı anlamına gelen bir terimdir. Yeni yaratılan bir kripto varlık, hizmet ya da uygulama için fon ihtiyacı olan şirketlerin, bu eylemi gerçekleştirmek adına attıkları ilk adımdır. Bu adıma karşılık yatırım yapmak isteyen kişi ya da kuruluşlar, söz konusu teklifi satın alarak, yaratıcı şirket tarafından verilen yeni kripto para belirteci ya da hisse sahibi olabilirler. Örneğin bir ICO’da yatırımcılar Bitcoin (BTC) ya da Ethereum gibi kripto paralarla projede belirlenen yeni bir kripto para birimini alabilirler. Burada amaç belirlenen hedefe ulaşmaktır. ICO, aynı zamanda ITO olarak da ifade edilir: Initial Token Offering.
İlk para arzı ne zaman yapıldı?
ICO, ilk olarak 2013 yılında, Mastercoin (yeniden markalaşmasıyla Omni) aracılığıyla yapıldı. Mastercoin, Bitcoin blokzinciri üzerinde akıllı sözleşme ve token oluşturma imkânı sunmayı hedefliyordu. Bu süreçte yaklaşık 5.000 BTC (yaklaşık 500.000 dolar) toplanarak proje fonlandı. Mastercoin, daha sonra yüzlerce benzer projeye ilham kaynağı oldu.
Özellikle Ethereum tabanlı ERC-20 token standardının yaygınlaşmasıyla, ICO’lar büyük bir ivme kazandı. Bu dönem, kripto para ekosisteminde “ICO patlaması” (ICO boom) olarak anılmaktadır.
İlk para arzı örnekleri
Bugüne kadar birçok proje ICO sürecinden geçmiştir. Dikkat çeken projelerden bazıları şunlardır:
The DAO (Decentralized Autonomous Organization)
Ethereum üzerinde merkeziyetsiz bir yatırım platformu oluşturmayı amaçlayan The DAO, 2016 yılında yaklaşık 150 milyon dolar fon topladı. O dönem için rekor kıran bu ICO, bir güvenlik açığı sonucu hacklenince Ethereum ağı ikiye ayrıldı (Ethereum ve Ethereum Classic).
Tezos (XTZ)
Temmuz 2017’de gerçekleştirilen Tezos ICO’su, 232 milyon dolar topladı. Tezos, kendi kendini güncelleyebilen ve yönetişim odaklı bir blokzincir ağı olarak geliştirildi.
Filecoin (FIL)
Ağustos 2017’de yapılan Filecoin ICO’su, merkeziyetsiz dosya depolama altyapısı kurma hedefiyle 257 milyon dolar fon topladı.
Telegram Open Network (TON)
Mart 2018’de Telegram tarafından başlatılan TON ICO’su, yalnızca özel yatırımcılara açık olmasına rağmen 1.7 milyar dolar fon topladı. Ancak ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) müdahalesi nedeniyle proje iptal edildi.
EOS (Vaulta)
Haziran 2017 ile Haziran 2018 arasında tam bir yıl süren EOS ICO’su, toplamda 4 milyar dolar fon toplayarak bugüne kadarki en büyük ICO olarak kayda geçti.
Blokzincirde ICO (ITO)
ICO (ITO), kripto para yaratıcıları tarafından yaygın kullanılan bir kaynak yöntemidir ve pek çok proje için faydalı olmuştur. En ilgi çekici örneği de 2014 yılında Ethereum ağı için 18.4 milyon dolar değerinde kaynak toplanan kampanyadır. 22 Temmuz – 2 Eylül 2014 tarihleri arasında gerçekleşen kampanya süresince, yatırımcılardan yaklaşık 31.000 BTC (yaklaşık 18.4 milyon dolar) değerinde fon toplandı. Bu süreçte yatırımcılara, ileride kullanılacak olan ETH (Ether) token’ları sunuldu. Ethereum ekibi ise toplanan fonları projenin teknik geliştirmesinde ve ana ağın (mainnet) hayata geçirilmesinde kullandı. Bu sürecin ardından ICO kampanyaları da daha çok ön plana çıkmaya başladı.
ICO modeli ERC-20 gibi token protokollerinin doğmasına öncülük etti. 2017 yılında yaşanan “ICO patlaması”nın temelini atan bu süreç, blokzincir tabanlı projelerin geleneksel finansman yöntemlerine ihtiyaç duymadan büyüyebileceğini gösterdi.
ICO (ITO) nasıl çalışır?
ICO (ITO) süreci başlatmak için kaynak talep eden yaratıcı şirketin bazı bilgileri paylaşması gerekir. Fon toplanacak projenin detaylarından, işlevinden, amacından, ihtiyaç duyulan fon miktarından, kabul edilecek para türünden ve kampanya süresinden bahsederek, bilgi aktarımı yapılır.
Destek vermek isteyen kişi ya da kuruluşlar, verdikleri ödenek karşılığında söz konusu ağın kripto paralarından satın almış olurlar. Eğer bir uygulama ya da hizmet için yapılıyorsa, genellikle yatırımcılara hisse verilir.
ICO süreci için belirlenen zaman diliminde ihtiyaç duyulan para toplanamazsa, kampanya başarısız sayılır ve o zamana kadar destek verenlerin paraları da iade edilir. Hedeflenen miktar toplandıysa, proje için kullanılmaya başlanır.
Blokzincirde ICO (ITO) avantajları ve dezavantajları nelerdir?
ICO’da fon toplayan şirketlere destek veren kişi ya da kuruluşların genellikle bahsi geçen projenin token cinsinden bağış yapması istenir ve karşılığında orantılı sayıda yeni token alırlar. Bu durum, projenin başarısına bağlı olarak hem yatırımcı hem de proje geliştiricisi için avantajlı hale gelebilir. Ancak, projenin başarısız olması halinde yatırımcı açısından kayıp riski de doğurabilir.
ICO süreci başlatmak oldukça kolaydır. Herhangi bir merkezi otoriteye başvuru gerektirmez ve blokzincir üzerinde hızlı şekilde uygulanabilir. Bu kolaylık, birçok geliştirici için avantajlı olsa da yatırımcılar açısından titizlikle incelenmelidir. Birçok ülkede henüz yasal regülasyon yapılmadığı için söz konusu kripto paraların da yasal garantisi yoktur. Projeyi ve geliştiricilerini iyi araştırmak gerekir.
ICO’ya katkıda bulunan erken yatırımcılar genellikle projeye olumlu yaklaşıyor oldukları için bağışların dışında token almaya devam ederler ve bu da proje sahibi kripto paranın değerinin yükselmesini sağlar. Doğal olarak, ICO için yüksek getiri potansiyeline sahiptir denilebilir.
Başarılı projeler, yaratıcılar kadar yatırımcıları da milyoner haline getirdi. 2017 yılında her biri 12,7 milyon dolar değerinde fon toplayan 435 adet başarılı ICO projesi yapıldı. Bu projeler arasında en başarılı olan 10 tanesi değerlerini %25 arttırdı ve dolayısıyla yatırımcılar için de karlı bir dönüş gerçekleşti. Bu da başarılı bir proje söz konusu olduğunda, her iki tarafın da avantajlı konumda olduğunun kanıtıdır.
ICO yasal mı?
ICO’lar, küresel ölçekte tamamen yasal ya da tamamen yasak değildir; ülkeden ülkeye farklı regülasyonlara tabidir. Pek çok ülkede ICO’lar, belirli kurallar çerçevesinde yasal kabul edilir. Özellikle ICO ile çıkarılan token’ların menkul kıymet (security) olarak değerlendirilip değerlendirilmediği, yasal statüyü belirleyen en önemli etkendir.
- ABD‘de, bir ICO menkul kıymet olarak sınıflandırılıyorsa SEC (Securities and Exchange Commission) tarafından denetlenir ve kayıt altına alınması gerekir. Kayıtsız satışlar yasadışı sayılır.
- İsviçre, Singapur ve Almanya gibi ülkeler, ICO’lar için daha net ve destekleyici yasal çerçeveler sunar.
- Çin ise 2017’den bu yana ICO’lar tamamen yasaklamıştır ve yasa dışı fon toplama olarak kabul eder.
ICO doğrudan yasadışı değildir; ancak belirlenen kriterleri karşılaması beklenir.
ICO Türkiye’de yasal mı?
Türkiye’de ICO’lara dair özel olarak tanımlanmış bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Yani ICO’lar ne açıkça yasaldır, ne de doğrudan yasaktır.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), ICO’lar hakkında yatırımcıları temkinli olmaları konusunda uyarmıştır. SPK’nın açıklamalarında, ICO projelerinin denetim dışı, yüksek riskli ve dolandırıcılığa açık olabileceği belirtilmiştir.
