Regülasyon, kamu otoriteleri tarafından bir sektörü düzenlemek, denetlemek ve yasal çerçeve altında faaliyet göstermesini sağlamak amacıyla uygulanan kurallar bütünüdür. Regülasyonlar; finans, enerji, iletişim, çevre ve dijital varlıklar gibi pek çok sektörde kullanılır. Bu kurallar sayesinde piyasa oyuncularının hakları korunur, rekabet şartları dengelenir ve tüm taraflar için şeffaf bir iş ortamı oluşturulur. Kripto varlıklar özelinde regülasyon; dijital varlıkların, bu varlıklarla ilgili hizmet sunan platformların (Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar – KVHS) ve kullanıcıların hak ve sorumluluklarını tanımlayan bir hukuki yapının oluşturulması anlamına gelir.
Regülasyon neden önemli?
Regülasyon, piyasada düzeni ve güveni sağlamak için kritik bir rol oynar. Yasal bir altyapıya sahip olmayan piyasalarda hem kullanıcılar hem de yatırımcılar ciddi risklerle karşı karşıya kalabilir. Kripto varlıklar gibi yeni ve hızlı büyüyen bir sektörde regülasyon, kullanıcıları dolandırıcılıklardan korur, yatırım güvenliğini artırır, kara para aklama ve terörün finansmanı gibi faaliyetleri önlemeye yardımcı olur, finansal istikrarı destekler ve yatırım ortamını cazip hale getirir. Paribu tarafından sunulan “Dijital Varlık Regülasyonu” belgesine göre, sektörde rekabetin sağlanması, tüm oyuncuların eşit kurallara tabi olması ve yeniliklerin desteklenmesi için regülasyon kaçınılmazdır.
Regülasyon ne işe yarar?
Regülasyon, hem tüm piyasa oyuncularının hak ve yükümlülüklerini netleştirir hem de potansiyel risklerin önüne geçer. Özellikle dijital varlık sektörü gibi hızlı gelişen alanlarda; platformların lisanslanması ve denetlenmesi, kullanıcı varlıklarının ayrıştırılması, finansal yeterlilik şartlarının sağlanması, bilgilendirme yükümlülüğü ve şeffaflığın sağlanması gibi önemli mekanizmalar uygulanabilir. Bu şekilde hem son kullanıcı hem de profesyonel yatırımcılar için daha öngörülebilir bir piyasa yapılanması mümkün olur.
Regülasyon nasıl yapılır?
Bir sektörü regüle etmek için öncelikle o sektörün yapısı, riskleri ve oyuncuları iyi analiz edilmelidir. Ardından uygulanabilir, denetlenebilir ve geliştirilebilir bir yasal çerçeve oluşturulmalıdır. Paribu’nun ortaya koyduğu temel ilkeler kullanıcı koruması, finansal yeterlilik, piyasa denetimi ve uygunluk başlıkları altında toplanmaktadır. Kullanıcı koruması kapsamında müşteri varlıklarının güvenli bir şekilde saklanması, risklerin açıkça belirtilmesi ve platform şeffaflığının sağlanması önemlidir. Finansal yeterlilik, hizmet sağlayıcıların belirli bir sermaye seviyesine sahip olmasını gerektirirken, piyasa denetimi ise suistimallerin tespiti ve raporlanması süreçlerini içerir. Uygunluk ilkesi ise faaliyet izni, bilgi teknolojileri altyapısının denetimi, kimlik doğrulama (KYC) ve kara para aklamayı önleme (AML) yükümlülüklerini kapsar. Bu adımlar, düzenleyici kurumlar ve sektör oyuncuları arasındaki iş birliğiyle hayata geçirilebilir.
Regülasyon örnekleri nelerdir?
Dünyada regülasyon konusunda öncü olan pek çok ülke vardır. Örneğin Avrupa Birliği, MiCA (Markets in Crypto-Assets) düzenlemesiyle dijital varlık piyasalarına yönelik ilk kapsamlı regülasyonu getirmiştir. ABD, SEC ve CFTC gibi kurumlar aracılığıyla farklı kategorilerde dijital varlıkları düzenlemektedir. Singapur, MAS (Monetary Authority of Singapore) ile lisans zorunluluğu ve AML yükümlülükleri getirmiştir. El Salvador ise Bitcoin’i (BTC) resmi para birimi olarak kabul ederek ayrı bir regülatif çerçeve oluşturmuştur. Türkiye özelinde ise dijital varlık sektörü, 2024 yılı itibariyle daha net bir yasal zemin kazanmaya başlamıştır. Haziran 2024 tarihinde TBMM’de kabul edilen ve Resmi Gazete’de yayımlanan “Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, 13.03.2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “III-35/B.1 sayılı Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ” ve 13.03.2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “III-35/B.2 sayılı Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Çalışma Usul ve Esasları ile Sermaye Yeterliliği Hakkında Tebliğ” ile kripto varlıklar ve hizmet sağlayıcıları ilk kez mevzuata girmiştir. Bu tebliğe göre, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların SPK’dan faaliyet izni alması, kullanıcı varlıklarını ayrışık şekilde saklaması, şeffaflık, bilgilendirme ve risk uyarısı gibi yükümlülükleri yerine getirmesi zorunlu kılınmıştır. Ayrıca sermaye yeterliliği ve sistemsel denetim şartları da yasal düzenlemelere dahil edilmiştir.
