“Geleneksel finansın, DeFi ürünlerini ve blockzincir teknolojilerini bünyesine katması, bir birlikteliğin ilk adımları olarak karşımıza çıkıyor.”
Paribu Finans İş Birimi
Blokzincirin hayatımıza girmesiyle finans sektörü hızlı bir değişimden geçiyor. Merkeziyetsiz finansın doğmasına vesile olan yeni teknolojiler, geleneksel kurumları da değişime zorluyor. Değişimlerin etkisini anlayabilmek için öncelikle bu kavramların iyi tanınması gerekiyor.
Merkezi finans (CeFi); geleneksel finans olarak da bilinen, kural ve düzenlemeleri merkezi otoritelerce belirlenmiş, başta bankalar olmak üzere aracı kurumlar ve diğer geleneksel finansal kurumlar aracılığıyla hizmet sunan yapıdır.
Merkeziyetsiz finans (DeFi) ise; blockzincir üzerindeki akıllı kontratlarla korunan, herhangi bir merkezi yapıyı bünyesinde barındırmayan, kullanıcılar arasında doğrudan (peer to peer) işlem yapma olanağı sağlayan yeni nesil finansal sistemdir.
İki sistem arasındaki farklılıklar nelerdir?
Merkezi ve merkeziyetsiz finans sistemleri arasında 6 temel fark vardır: Sisteme katılım, işlem yapma, saklama, regülasyon, şeffaflık ve gizlilik ile hız ve maliyet.
Bunları detaylı şekilde ele alacak olursak;
Sisteme katılım: Merkezi finans sistemine katılım bir aracı kurum (banka veya diğer finansal kuruluşlar) vasıtasıyla olur. Müşterini tanı (KYC) prosedürü çerçevesinde gerekli bilgi ve belgelerin sağlanmasını müteakip kurumun kabul ettiği kullanıcılar sisteme dahil olabilir. Merkeziyetsiz finansta ise; teknolojiyi kullanabilen ve internet bağlantısı olan herkes sisteme katılabilir. Teknoloji tabanlı bir sistem olduğundan belirli ölçüde teknoloji okuryazarlığı gerektirir.
İşlem yapma: Merkezi finans sisteminde hafta içi 09.00-17.00 saatleri arasında, aracı kuruluş vasıtasıyla işlem yapılır. Yapılan işlemler, otorite kurum ve devlet düzenlemelerine, kara para aklama (AML) prosedürlerine uygunluk kontrolünden geçer. Merkeziyetsiz finansta ise; internetin olduğu herhangi bir zaman ve ortamda bireyler transfer, alış satış, borç alma veya verme işlemlerini doğrudan gerçekleştirebilir.
Saklama: Merkezi finansta varlıklar aracı kurumlar tarafından saklanırken; merkeziyetsiz finansta teknolojik alt yapı sunulur ve sahiplik bireyde kalır. Varlıklar, dijital cüzdanlarda saklanır ve erişim, özel anahtarlar (private key) vasıtasıyla cüzdan sahibince sağlanır.
Regülasyon: Merkezi finans sistemi regüle edilmiş, kural ve düzenlemeleri olan bir yapıya sahipken; merkeziyetsiz finans için henüz uygulanan bir regülasyon yoktur.
Şeffaflık ve gizlilik: Merkezi finansta kullanıcı kimliği açık, işlemler üçüncü kişiler tarafından görülemezken; merkeziyetsiz finansta cüzdan sahiplikleri anonim, yapılan işlemler şeffaf ve izlenebilirdir. İki sistem arasındaki en kritik farklardan biri de budur.
Hız ve maliyet: Merkezi finansta mesai saatleri ve aracı kurum varken diğer tarafta 7/24 işlem yapabilme imkânı ve aracı bir kurumun olmaması merkeziyetsiz finans kullanıcılarına daha hızlı ve az maliyetli transfer imkânı sunar.
İki sistem arasındaki benzerlikler nelerdir?
Teorik ve pratik açıdan oldukça farklı olan bu iki sistemde çok belirgin benzerliklerden söz etmek mümkün değildir. Ancak her ikisi de temelde varlık yönetimi, ödeme, transfer ve yatırım işlemlerini kapsayan finansal hizmetler sunmasıyla benzerlik gösterir.
Söz konusu hizmetleri sunarken her iki sistem de kendi kural ve altyapıları çerçevesinde varlıkların ve işlemlerin güvenliğine dair önlem ve düzenlemeler sunar. Son olarak her iki sistemde de geniş bir portföy ve ürün çeşitliliği mevcuttur.
Merkezi finans ve merkeziyetsiz finansın kesişme noktaları nelerdir?
Farklı felsefeler üzerine kurulmuş iki sistemin kesişmesi teoride pek mümkün görünmese de pratikte birbirine kayıtsız kalması çok olası değil.
Her iki sistemin, birbirlerinin güçlü yönlerinden faydalanabilme ve bir arada varlığını sürdürmeleri için bazı nedenlerden söz etmek mümkün. Bu nedenler arasında en güçlü olanları: yatırımcı tercihleri, risk profilleri, rekabetin ve iş birliğinin getireceği hizmet çeşitliliği.
Sonuç:
Geleneksel finansın, DeFi ürünlerini ve blockzincir teknolojilerini bünyesine katması veya DeFi topluluk ve platformlarıyla iş birliği kurması, bir birlikteliğin ilk adımları olarak karşımıza çıkıyor.
Kripto para birimine dayalı vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyon ve ETF gibi ürünlerin, geleneksel piyasalarda işlem görmeye başlaması, pek çok büyük finans kuruluşunun dijital varlıklarla ticarete başlaması, kripto varlıkları destekleyen projelerin geliştirilmesi, stabil kripto para üretimleri, aracı ödeme kuruluşlarının kripto varlıklarla ödeme yapmaya olanak tanıması; iki finans sisteminin iş birliklerine dair verilecek örnekler arasında yer alıyor.
Merkeziyetsiz finansın web3 ile daha da büyümesi ve bu alana regülasyonun gelmesi söz konusu iş birliklerinin çeşitlenerek artmasını, yeni kavram ve çözümlerin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.
Bu içerik en son 29 Eylül 2023 tarihinde güncellenmiştir.
