Ekonomide stagflasyon (stagflation), ekonomi yavaşlarken, enflasyonun yükseldiği ve işsizliğin arttığı nadir bir durumu ifade eder. Stagflasyon, “durgunluk” (stagnation) ve “enflasyon” (inflation) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Durgunluk enflasyonu olarak da ifade edilir. Stagflasyon, bir ekonominin karşılaşabileceği en zorlu ekonomik koşullardan biridir. Normal koşullar altında, enflasyon genellikle büyüyen bir ekonomide ortaya çıkar. Ancak stagflasyon sırasında fiyatlar hızla yükselir, işletmeler faaliyetlerini yavaşlatır ve işsizlik artar.
Stagflasyonun tarihçesi
Stagflasyon terimi, 1970’lerde özellikle de 1973 petrol krizi sırasında yaygınlaştı. Küresel petrol fiyatları dört katına çıkarak ulaşım ve üretim maliyetlerinin artmasına yol açtı. Aynı zamanda ekonomi daraldı ve işsizlik arttı. Bu dönem, özellikle Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta, ekonominin sınırlarını ortaya koydu ve politika yapıcılar için yeni bir zorluk yarattı.
1973 yılında Orta Doğu’daki jeopolitik gerilimler tırmanmaya başladı. Yom Kippur Savaşı sırasında ABD ve bazı Batılı ülkeler, İsrail’e destek verince, buna karşılık olarak OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü), bu ülkelere yönelik petrol ambargosu ilan etti. Bu sadece bir ambargo değil, dünya ekonomisi için şok etkisi yaratan bir kırılmaydı.
Petrol arzı kısıtlandığında, ham petrol fiyatları kısa sürede dört katına çıktı. Bu artış, sadece pompada ödenen fiyatı değil, üretimden taşımaya kadar tüm sektörleri etkiledi. Fabrikaların maliyetleri fırladı, üretim yavaşladı, malların fiyatları yükseldi. Enflasyonu durdurmak için faiz oranlarını artırdıklarında ekonomik daralma derinleşti. Büyümeyi desteklemek için faizleri düşürdüklerinde ise enflasyon daha da hızlandı.
Bu karmaşık ve daha önce benzeri yaşanmamış tabloya bir isim gerekiyordu. Böylece “stagnation” ile “inflation” kelimeleri birleştirildi ve stagflasyon kavramı hayatımızda yerini aldı.
Stagflasyon neden olur?
Stagflasyonun nedenleri, dış şoklar ve iç ekonomik dengesizliklerin bir birleşimidir. Yaygın tetikleyiciler şunlardır:
- Yükselen petrol veya gıda fiyatları gibi arz yönlü şoklar,
- Merkez bankalarının kısıtlı üretim sırasında çok fazla para basması.
- İşgücü piyasasındaki katılık.
- Düşen yatırımcı veya tüketici güveni.
Stagflasyon olursa ne olur?
Stagflasyon etkileri ekonominin tüm alanlarında hissedilir. Enflasyon, tüketicilerin satın alma gücünü düşürerek yaşam maliyetlerini artırır. İnsanlar temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanmaya başlar. Aynı zamanda, işletmeler artan maliyetler ve belirsiz talep nedeniyle yatırımlarını azaltır veya işten çıkarmalara gider. Merkez bankalarının müdahale alanı daralır. Çünkü faiz oranlarını düşürmek enflasyonu artırabilirken, yükseltmek de stagflasyonu artırabilir.
Stagflasyonun ekonomiye etkileri nelerdir?
Stagflasyonun ekonomiye etkileri, hem kısa vadede hem de uzun vadede ciddi sonuçlar doğurur. İlk olarak, ülkenin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) büyümesi yavaşlar ve ekonomi uzun süreli bir durgunluk içine girebilir. Bu durum, işsizliğin artmasına ve üretimin daralmasına neden olurken, yatırımcı güveninin sarsılması da para biriminin değer kaybetmesine (devalüasyon) yol açabilir.
Sermaye yatırımlarındaki azalma, teknolojik gelişmeleri ve inovasyonu sekteye uğratarak verimlilik artışını sınırlar. Tüm bu ekonomik baskılar bir araya geldiğinde ise toplumsal huzursuzluk artabilir, özellikle gelir eşitsizliği ve iş güvencesizliği derinleştikçe, sosyal gerilimler yükselir.
Stagnasyon nedir?
Stagnasyon, bir ekonominin uzun süre boyunca yavaş veya hiç büyümeden devam etmesi durumudur. Bu süreçte işsizlik artabilir, yatırımlar azalabilir ve tüketici güveni zayıflar. Ancak enflasyon genellikle düşük seyreder. Stagnasyon, genellikle zayıf talep, yaşlanan nüfus, düşük üretkenlik veya yapısal ekonomik problemlerle ilişkilidir.
Stagnasyon ile Stagflasyon farkları nelerdir?
Stagnasyon ve stagflasyon birbirine benzeyen terimler gibi görünse de, ekonomik etkileri ve çözüm yolları açısından oldukça farklıdır. Stagflasyon, stagnasyonun daha karmaşık ve zararlı bir hali olarak kabul edilir. Çünkü yavaş büyüme ve yüksek işsizliğe, bu kez yüksek enflasyon da eşlik eder. Stagnasyonda ise düşük ya da sıfır ekonomik büyüme durumu varken enflasyon seviyesi düşüktür. Stagnasyon = durgunluk, stagflasyon = durgunluk + enflasyon olarak tanımlanabilir.
